نانواستارتاپ برنامه شناسایی و تقویت تیم نماینده ستاد ویژه توسعه فناوری نانو در المپیاد بین‌المللی است و هدف اصلی آن ایجاد بستری تجربی برای افزایش توانمندی‌های مرتبط با راه‌اندازی بنگاه‌های حوزه فناوری نانو با تأکید بر شناسایی نیازهای واقعی است. در این دوره، شصت نفر از برگزیدگان مسابقه ملی فناوری نانو، در قالب ۱۵ تیم، راهکارهایی برای حل معضلات حوزه آب و پساب با استفاده از فناوری نانو ارائه کردند. طی یک فرآیند آموزش و رقابت دومرحله‌ای، نهایتاً یک تیم به‌عنوان برگزیده انتخاب شد و سایر تیم‌ها نیز از آموزش‌های کسب‌وکاری و حمایت‌های فنی و مالی برای تجاری‌سازی طرح خود بهره‌مند شدند. در این گزارش، خلاصه‌ای از محتوا و فرآیند اجرای این رویداد ارائه می‌شود.
المپیاد بین‌المللی نانو (INO) رقابتی است که بین دانشجویان کشورهای مختلف برگزار خواهد شد. برنامه‌ریزی رقابت به‌گونه‌ای است که شرکت‌کنندگان ایده‌ها و طرح‌های کارآمدشان را باهدف حل چالش‌های بین‌المللی به کمک علم و فناوری نانو ارائه کنند.
با توجه به دغدغه جهانی موجود در حوزه آب و پساب‌های خانگی و صنعتی، اولین المپیاد بین‌المللی نانو با محوریت «تجاری‌سازی کاربردهای فناوری نانو برای حل مسائل آب و فاضلاب» برگزار خواهد شد. در این برنامه نخبگانی از کشورهای مختلف دنیا در جستجوی راه‌حل فناورانه‌ای بر پایه دانش نانو برای حل این چالش بین‌المللی به رقابت خواهند پرداخت.
اولین دوره نانواستارتاپ باهدف شناسایی و آماده‌سازی تیم نماینده ایران در این المپیاد توسط ستاد ویژه توسعه فناوری نانو با همکاری برنامه تجاری‌سازی دستاوردهای دانشجویی دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد. این برنامه شامل دو مرحله حضوری (انتخاب فرصت فناوری) و غیرحضوری (تکمیل طرح فناورانه و مدل کسب‌وکار) بوده و ۱۵ تیم حاضر در آن، ضمن تجربه راه‌اندازی کسب‌وکار فناورانه، راهکارهایی در پاسخ به نیازهای حوزه آب با استفاده از فناوری نانو ارائه کردند. در این دوره تیم‌ها از مشاوره‌های تخصصی تجاری و فنی و حمایت و پشتیبانی در مسیر شناسایی مشتریان و توسعه فناوری خود برخوردار شدند.
مدل کلی نانواستارتاپ براساس یادگیری از طریق کسب تجربه واقعی در قالب فرآیندی رقابتی است و بدین منظور اجزای سه‌گانه «آموزش»، «جامعه نوآوری» و «رقابت» در هر دو مرحله این دوره به‌کار گرفته شده‌اند. این مدل پس از تحلیل مدل‌های مشابه این دوره در بنیاد ملی علوم ایالات‌متحده، مرکز توسعه نوآوری ایالات‌متحده، دانشگاه استنفورد و دانشگاه آکسفورد و هم‌زمان تحلیل برنامه‌های موجود در اکوسیستم فناوری پیشرفته ایران، طرح‌ریزی شد.
برخی از مشخصات این دوره به شرح زیر است:
– تأکید بر ایجاد درک درست از واقعیت، به‌واسطه ارتباط با ذی‌نفعان و مشتریان بالقوه کسب‌وکار
– تدوین آموزش‌ها مطابق با نیازها و الزامات کسب‌وکارهای حوزه فناوری پیشرفته
– مشاوره فنی و تجاری اختصاصی در حوزه راه‌اندازی کسب‌وکار و توسعه محصولات فناورانه
– ایجاد اتمسفر رقابتی فشرده برای افزایش فعالیت تیم‌ها
– فعالیت فشرده شرکت‌کنندگان برای شناسایی مشتریان، ساخت نمونه اولیه و سایر اقدامات فنی و تجاری از قبیل ثبت اختراع، طراحی صنعتی محصول و… به مدت دوماه
– پشتیبانی از شبکه‌سازی گسترده مطابق با نیاز تیم‌ها برای دسترسی به مشتریان، ذی‌نفعان و سرمایه‌گذاران
مرحله اول نانواستارتاپ؛ شناسایی فرصت فناوری
در مرحله اول این برنامه که از تاریخ ۲۴ الی ۳۱ تیرماه در محل دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد، تیم‌های شرکت‌کننده تلاش کردند تا ضمن یادگیری اصول راه‌اندازی کسب‌وکار فناورانه، راهکارهایی با استفاده از فناوری نانو در پاسخ به نیازهای بازارهای داخلی و خارجی در حوزه آب ارائه کنند.
این مرحله شامل ۲۸ ساعت کارگاه آموزش راه‌اندازی کسب‌وکار و کاربردهای فناوری نانو در حوزه آب بود. آموزش‌ها به‌صورت آنلاین از ۲۰ تیرماه، با اجرای وبینارهای سه‌گانه باهدف آماده‌سازی مخاطبین پیش از شروع بخش حضوری دوره با محوریت الفبای فناوری نانو در حوزه آب آغاز شد. تمرکز اصلی آموزش‌ها بر القای مفهوم کلی «توسعه فناوری مبتنی بر نیازهای واقعی» بود. آموزش‌های حضوری این مرحله نیز شامل سه دسته اصول و مبانی، مهارت‌های تاکتیکی و اصول تکمیلی بودند.
شرکت‌کنندگان در نانواستارت آپ به شبکه‌ای از متخصصین، مربیان، شرکت‌ها و افراد خبره حوزه کسب‌وکار، فناوری نانو و آب دسترسی داشتند. این شبکه از افراد که به تعبیری «جامعه نوآوری» نامیده می‌شوند در قالب ۱۶ ساعت ارائه و تبادل‌نظر، تجربیات خود را در اختیار تیم‌ها قرار دادند. این نشست‌ها اهداف زیر را دنبال می‌کرد:
– دسترسی به اطلاعات و تخصص مشاورین درزمینه تجاری‌سازی، آب و فناوری نانو
– راهبری و پیشبرد تیم‌ها در فرآیند رقابت برنامه توسط مربیان
– دسترسی به فناوری‌های توسعه داده‌شده داخلی از طریق فناورها
– شبکه‌سازی و بهره‌مندی از تجربیات افراد خبره فناوری و کسب‌وکار
ارزیابی مرحله اول از طریق ارائه حضوری و اسناد مکتوب صورت گرفت. اسناد مکتوب باهدف اینکه تیم‌ها فرصت کافی برای شرح دستاوردهای خود را داشته باشند در سه نسخه تجاری، فنی و گزارش عملکرد از هر تیم تهیه شده‌اند. بخش ارائه حضوری در روز ۳۰ تیرماه، در مقابل شورای داوری برگزار شد.
مرحله دوم؛ اثبات مفهوم راهکار ارائه‌شده و شناسایی بازار پیشنهادی
در این مرحله که از تاریخ ۱۹ مرداد الی ۱۹ مهرماه سال جاری برگزار شد، ۷ تیم برگزیده مرحله اول، با تمرکز بر اثبات مفهوم راهکار ارائه‌شده و شناسایی بازار پیشنهادی به ارائه برنامه تجاری و فنی خود پرداختند. هدف از مرحله دوم نانواستارتاپ، شناسایی و تقویت تیم جهت معرفی به دبیرخانه المپیاد بین‌المللی و توسعه فرآیند اثبات مفهوم فناوری جهت آماده‌سازی هر تیم برای ورود به عرصه تجاری بود. با توجه به اینکه شرکت‌کنندگان این دوره از سراسر کشور بودند، در کنار تمهیداتی که برای حضور تیم‌ها جهت بهره‌مندی از زیرساخت‌های دانشگاه شریف درنظر گرفته‌شده بود، پشتیبانی دوره به‌صورت کامل از راه دور با طراحی زیرساخت‌های اختصاصی هر تیم بر پایه پلتفرم‌های اینترنتی ازجمله اسکایپ، تسکولو و تلگرام عملیاتی شد. در انتها پس از معرفی دستاورد تیم‌ها در دهمین جشنواره ملی فناوری نانو، فرآیند ارزیابی تیم‌ها جهت شناسایی تیم برتر آغاز شد. خدماتی که در این مرحله برای پیشبرد کار تیم‌ها به آن‌ها ارائه شد، شامل موارد ذیل بود:
اعتبار شبکه آزمایشگاهی و حمایت‌های نقدی
خدمات تسهیل‌گری: دسترسی به منابع، مشاوره‌ها با به‌کارگیری پلتفرم‌های ارتباط و مدیریت پروژه تسکولو، اسکایپ و تلگرام اختصاصی هر تیم
مشاوره فنی اختصاصی: باهدف تسریع و سهولت فرآیند اقدامات فنی شامل هدف‌گذاری، تأمین تجهیزات و مواد موردنیاز از طریق پلتفرم‌های ارتباطی اسکایپ و تسکولو
مشاوره تجاری اختصاصی: به‌منظور هدف‌گذاری هر تیم درزمینه تجاری با توجه به گزارش‌های هفتگی و روند پیشرفت طرح
آموزش‌های مرحله دوم نانواستارتاپ باهدف افزایش مهارت‌های ویژه راه‌اندازی کسب‌وکار، در سه گروه کلی دسته‌بندی شده است:
- وبینارهای آموزشی: آموزش‌های کاربردی موردنیاز شامل «آشنایی با مبانی حقوق مالکیت فکری» و «طراحی و توسعه محصولات فناورانه» از طریق سایت آموزش ستاد توسعه فناوری نانو، در قالب وبینار
- آموزش ارائه به زبان انگلیسی: با توجه به اینکه قابلیت ارائه به زبان انگلیسی از شرایط ورود به المپیاد بین‌المللی است، ارائه تیم‌ها در بخش حضوری مرحله دوم نانواستارتاپ کاملاً به زبان انگلیسی انجام شد. برای آماده‌سازی ارائه، هر تیم تحت آموزش‌های اختصاصی ارائه به زبان انگلیسی توسط مربی تخصصی در قالب جلسات تمرین آنلاین -پلتفرم اسکایپ و تلگرام- و حضوری قرارگرفته و سناریو ارائه هر تیم از منظر محتوا و لحن موردبررسی قرار گرفت.
- محتوای آموزشی نوپای ناب: هدف از ارائه آموزش‌های نوپای ناب، ارائه مدلی برای طراحی هرچه سریع‌تر مدل کسب‌وکار، شناسایی فرضیات حیاتی و اعتبارسنجی یا کسب اطمینان از صحت آن است.
- محتوای آموزشی موضوعی: آموزش موضوعی آفلاین نانواستارتاپ، مجموعه ویدئوی گزیده شده درزمینه کارآفرینی و تجاری‌سازی بوده که گستره‌ای از موضوعات متناسب با نیازمندی هر استارتاپ در مراحل متفاوت رشد آن را در برمی‌گیرد.
دهمین جشنواره ملی فناوری نانو، هم‌زمان با فاز ارزیابی دوره نانواستارتاپ، در تاریخ ۱۴ الی ۱۷ مهرماه سال جاری برگزار شد. ۷ تیم مرحله دوم این دوره به ارائه دستاوردهای خود در غرفه اختصاصی نانواستارتاپ در مقابل بازدیدکنندگان پرداختند. در مدت نمایشگاه، تیم‌ها جلساتی اختصاصی با مشتریان، شرکا و نمایندگانی از داخل و خارج از کشور داشته و تعاملاتی را برای همکاری پس از نمایشگاه تشکیل دادند.
ارزیابی مرحله دوم شامل دو بخش غیرحضوری و حضوری بوده و شاخص‌ها و معیارهای ارزیابی با توجه به اهداف برنامه و نوع طرح‌ها تدوین شد. جهت انجام دقیق‌تر فرآیند داوری، کلیپ ارائه فارسی و انگلیسی و ویدئوی عملکرد فنی محصول به همراه مستندات مکتوب فنی، تجاری و عملکرد تیم‌ها از قبل در اختیار داوران حضوری و غیرحضوری قرار گرفت. بخش حضوری ارزیابی در تاریخ ۱۹ مهرماه در محل ستاد توسعه فناوری نانو برگزار شد و تیم‌ها به ارائه نهایی دستاوردهای خود در مقابل داورهای حضوری پرداخته و داورهای این بخش از منظر تجاری و فنی تیم‌ها را مورد ارزیابی قرار دادند.
مبتنی بر نتایج ارزیابی‌ها، تیم‌های نانیت، پاکاب و آبینو حائز عناوین اول تا سوم شدند.
- رتبه اول
عنوان طرح: تصفیه و بازیابی کروم از پساب کارخانه‌ها
امتیاز کل: ۷۲/۷۰
ثبت موقت پتنت: دارد
تفاهم‌نامه تجاری: دارد
پروتوتایپ: دارد
تیم نانیت: هومن بخشی، پوریا پریداش، سینا پچاز، سید مهدی قاسمی
این دستگاه باهدف بازیابی سولفات کروم از پساب آلوده کارخانه‌های مختلف ازجمله کارخانه‌های چرم‌سازی طراحی شده است. این دستگاه با استفاده از نانوجاذب‌های فوتوکاتالیستی، کروم را از پساب جذب کرده و در مرحله احیای جاذب تبدیل به سولفات کروم می‌کند. تأمین انرژی این واکنش از طریق اشعه فرابنفش صورت می‌گیرد. در صنعت مشکلات گرفتگی با ذرات جامد درشت موجود در پساب، استفاده از فیلتر را به امری غیراقتصادی و غیرممکن تبدیل کرده است اما با توجه به طراحی این دستگاه توسط تیم نانیت، جاذب‌ها جایگزین فیلتر شده‌اند و ذرات جامد و سایر آلاینده‌ها منجر به گرفتگی آن نمی‌شود. این جاذب در مقابل سایر آلودگی‌های آب از بین نخواهد رفت و هزینه کمی را نسبت به سایر روش‌ها برای تصفیه پساب کرومی صرف خواهد کرد. این روش علاوه‌بر بازدهی بالا در تصفیه و مقرون‌به‌صرفه بودن، توانایی بازگردانی سولفات کروم را جهت مصرف مجدد در صنعت خواهد داشت. با توجه به خطرات زیست‌محیطی کروم و فشارهای داخلی و خارجی بر صنایع، تصفیه کروم اهمیت یافته و از سوی دیگر با بازیابی مجدد سولفات کروم برای واحد سودآور خواهد بود. بخش تجاری تیم نانیت مذاکرات سودمندی را با کارخانه‌های چرمشهر مشهد و چرمشهر ورامین انجام داده و در مرحله عقد تفاهم‌نامه همکاری برای ساخت نمونه صنعتی دستگاه با این کارخانه‌ها قرار دارد.
- رتبه دوم
عنوان طرح: حسگر کنترل کیفیت و سلامت آب آشامیدنی مبتنی‌بر ریز جریان در بستر کاغذی
امتیاز کل: ۷۱/۲۴
ثبت موقت پتنت: دارد
تفاهم‌نامه تجاری: دارد
پروتوتایپ: دارد
تیم پاکاب: احسان قنبری، حسن متقی، پگاه رضایی، حسین خجسته، روح‌الله شاکرنژاد
در این طرح یک حسگر ساده، ارزان، سریع و دقیق برای کنترل کیفیت و سلامت آب آشامیدنی مبتنی بر ریزجریان‌ها در بستر کاغذی با استفاده از نانوذرات تهیه شده است. این محصول می‌تواند بسته به تعداد شناساگرهای استفاده‌شده در آن، آلاینده‌های مختلف و یا مشخصات کیفی آب را تعیین کند. اساس کار شناساگرها بر مبنای تغییر رنگ بوده و در غلظت‌های مختلف آلاینده موردنظر تغییر رنگ شناساگر متفاوت خواهد بود. مقایسه با یک جدول رنگ استاندارد و یا تحلیل این تغییر رنگ‌ها با استفاده از نرم‌افزار قابل‌نصب بر روی گوشی‌های هوشمند و تبدیل نتایج کیفی به نتایج کمی از طریق ارتباط شدت رنگ با غلظت، اطلاعات کیفی و کمی ارزشمندی را در مورد سلامت آب به کاربر می‌دهد.
- رتبه سوم
عنوان طرح: تست سریع آلودگی باکتریایی آب مبتنی بر LFA
امتیاز کل: ۶۹/۴۸
ثبت موقت پتنت: دارد
تفاهم‌نامه تجاری: دارد
پروتوتایپ: دارد
تیم آبینو: سمانه هادیان قزوینی، نیلوفر باقری، نجمه پرهیزگاری
شناسایی میکروارگانیسم‌های موجود در نمونه‌های آب، خاک، موادغذایی و نمونه‌های گرفته‌شده از انسان‌ها و حیوانات باهدف تحقیقات، شناسایی آلودگی‌ها و تشخیص بیماری‌ها اهمیت فراوانی دارد. محصول فناورانه آبینو که بر پایه استفاده از نانوفیلترها و شناساگرهای مبتنی بر نانوذرات استوار است در زمان کوتاهی می‌تواند آلودگی‌های میکروبی آب را شناسایی کند. این محصول با روشی نوآورانه، با استفاده از ابزاری ساده، بسیار سبک و قابل‌حمل به‌صورت چندبار مصرف تنها با تعویض یک بخش (فراهم‌شده در کنار ابزار تستر) به‌سرعت آلودگی‌های میکروبی آب را تشخیص می‌دهد.
در برنامه نانواستارتاپ حدود ۶۰ نفر از برگزیدگان هفتمین مسابقه ملی فناوری نانو بعد از دریافت آموزش‌ها و مشاوره‌های لازم و از طریق فرآیند تیم‌سازی به انتخاب مسئله و راهکار پیشنهادی خود برای حل مسائل آب از طریق فناوری نانو پرداختند. رویارویی با چالش‌های فناورانه و آموزش از طریق تجربه راه‌اندازی بنگاه‌های فناوری نانو از مهم‌ترین اهداف دوره نانواستارتاپ بود و در این مسیر، تیم‌ها از کمک‌مربیان تجاری و فنی و همچنین مشاوران تخصصی برخوردار شدند. هفت تیم از مرحله نخست به مرحله دوم راه یافتند و درنهایت تیم نانیت با ایده «تصفیه و بازیابی کروم از پساب کارخانه‌ها» رتبه اول را کسب کرد. اطلاعات تکمیلی این دوره در سایت برنامه www.nanostartup.ir منتشر شده است.
